Zaburzenia depresyjne dotykają nie tylko osoby dorosłe, ale również dzieci i młodzież. Objawiają się one nie tylko smutkiem i płaczliwością, ale szeregiem innych dolegliwości – również somatycznych. Dlatego zdarza się, że otoczenie nie dostrzega problemu, zanim zaburzenie nie przybierze na sile.
Występowanie depresji u dzieci i młodzieży zwiększa się z każdym rokiem. Taki trend obserwuje się już od dziesięcioleci. Rozpoznaje się ją nawet u 2% dzieci oraz 8% nastolatków. Szacuje się jednak, że może na nią cierpieć nawet 20% osób przed ukończeniem 18. roku życia.
Depresja jest chorobą przewlekłą. Należy do grupy zaburzeń afektywnych, czyli ściśle związanych z nastrojem. Może mieć różny stopień nasilenia objawów – od łagodnego do ciężkiego. Są one obecne stale (depresja przewlekła) lub pod postacią epizodów, które przebiegają z okresami remisji, czyli dobrego samopoczucia.
Depresja u młodzieży i dzieci nie jest zwykłym smutkiem, który jest normalną reakcją na przykre zdarzenia. Jest to choroba, która utrudnia prawidłowe funkcjonowanie i codzienną aktywność. Może też mieć poważne konsekwencje. Dlatego zwykle wymaga leczenia pod okiem specjalisty.
Jakie są przyczyny depresji u dzieci i młodzieży?
Nie ma jednej przyczyny depresji. Na jej rozwój ma wpływ szereg czynników, które są ze sobą powiązane. Choroba jest uwarunkowana przez predyspozycje biologiczne i genetyczne, środowisko, typ osobowości oraz doświadczenia. Również sam okres dojrzewania sprzyja zaburzeniom nastroju. W organizmie młodego człowieka zachodzą intensywne zmiany hormonalne, ale także psychiczne.
Istotne są czynniki biologiczne i genetyczne. Większe prawdopodobieństwo zachorowania na depresję występuje u osób, u których obecne są zaburzenia gospodarki hormonalnej i działania neuroprzekaźników w tkance nerwowej. Większym ryzykiem depresji są obarczone się także osoby, których rodzice cierpią na zaburzenia depresyjne.
Ważne są również cechy osobowościowe. Do wystąpienia depresji u dzieci i młodzieży predysponuje niska samoocena, samokrytyka, interpretowanie wydarzeń w sposób negatywny i na własną niekorzyść, wysoki poziom lęku, zbyt duże wymagania względem siebie.
Do czynników środowiskowych, które mogą sprzyjać wystąpieniu depresji, zalicza się przede wszystkim sytuację rodzinną. Na niekorzyść działają: konflikty w rodzinie, rozwód rodziców, brak zainteresowania ze strony rodziców, śmierć jednego z rodziców, brak wsparcia, nadużywanie alkoholu lub substancji psychoaktywnych, przestępczość, niski status ekonomiczny. Ważną rolę odgrywa również środowisko szkolne i rówieśnicy.
Objawy depresji u dzieci i młodzieży
Objawy depresji u dzieci i młodzieży są podobne do tych, które występują u osób dorosłych. Są jednak pewne różnice, które są charakterystyczne tylko dla wieku dorastania. Wiele zależy od wieku chorego. Związany jest z tym brak umiejętności opisywania swoich uczuć i emocji. Bardzo często depresja u dzieci i młodzieży manifestuje się przez objawy somatyczne. Dziecko może zgłaszać częste bóle głowy lub brzucha. Mogą pojawić się też duszność, przyspieszone bicie serca, biegunki, wymioty, nocne moczenie się.
Typowo rozumiane zaburzenia depresyjne kojarzą się ze smutkiem, płaczliwością, przygnębieniem i obniżeniem nastroju. Jednak należy zdawać sobie sprawę, że depresja nie zawsze tak wygląda. W przypadku dzieci i młodzieży często obserwuje się raczej rozdrażnienie, nagłe zmiany nastroju, często też złość i wrogie nastawienie do otoczenia. Osoba chora może wydawać się znudzona i zniechęcona do podejmowania aktywności, jest apatyczna i nie potrafi się cieszyć z tego, co do tej pory sprawiało radość i przyjemność. Następuje także ograniczenie kontaktu z rówieśnikami. W skrajnych przypadkach dziecko odmawia wykonywania swoich obowiązków (chodzenie do szkoły), a nawet wstawania z łóżka lub wychodzenia z pokoju.
Osoba chora na depresję może podejmować ryzykowne zachowania. Zdarza się, że sięga po używki (alkohol, narkotyki, dopalacze) – również z tego powodu, aby poradzić sobie z napięciem emocjonalnym, lękiem i smutkiem.
Myśli samobójcze
Szczególnie niebezpiecznym objawem depresji są myśli samobójcze. Dziecko może je formułować w sposób niebezpośredni – np. zastanawiając się, co by było, gdyby umarło. Pojawiają się też realne plany działania, które mają przygotować do podjęcia próby samobójczej. Osoba w depresji może również dopuszczać się autoagresji (np. okaleczać się). Ryzyko samobójstwa jest szczególnie wysokie wśród młodzieży.
Na co rodzice powinni zwrócić szczególną uwagę?
Rodzice powinni obserwować swoje dziecko. Przede wszystkim należy zwrócić uwagę na jego zachowanie. Warto podjąć próby rozmowy i poszukać przyczyn smutku lub złości – w niektórych przypadkach może się okazać, że istnieje problem, który rodzic może rozwiązać na własną rękę. Jeżeli jednak dziecko przez dłuższy czas jest bardziej rozdrażnione, łatwo wpada w złość lub wybucha płaczem, zrezygnowało ze swoich dotychczasowych aktywności i izoluje się od otoczenia – konieczna staje się wizyta u specjalisty. Podobnie powinno zadziałać częste zgłaszanie dolegliwości somatycznych, które nie są spowodowane stanem chorobowym. Należy też zwrócić uwagę na to, jakie myśli dziecko wypowiada. Czujność powinny wzbudzić te negatywne, pesymistyczne, traktujące o śmierci.
Kiedy potrzebna jest pomoc specjalisty?
Depresja jest diagnozowana przez lekarza psychiatrę. Do specjalisty należy zgłosić się z dzieckiem, gdy zostaną zaobserwowane objawy wskazujące na depresję. Lekarz psychiatra przyjmuje w Poradni Zdrowia Psychicznego. Nie jest potrzebne skierowanie.
Leczenie depresji u dzieci i młodzieży
Leczenie depresji u dzieci i młodzieży jest złożone. Obejmuje metody niefarmakologiczne, i farmakologiczne. Bardzo ważna jest współpraca otoczenia – zwłaszcza rodziców i nauczycieli. Celem terapii jest nie tylko złagodzenie objawów, ale także nauczenie dziecka, jak radzić sobie ze stresem, nawiązywać relacje i budować pozytywny obraz siebie. Najczęściej najskuteczniejszą formą terapii jest połączenie psychoterapii i farmakoterapii.
Jak zapobiegać depresji?
Działania profilaktyczne w zakresie zdrowia psychicznego są równie ważne, jak dbanie o zdrowie fizyczne. Opierają się na podobnych zasadach, jak na przykład:
– właściwa ilość snu,
– prowadzenie aktywnego trybu życia,
– zdrowe odżywianie,
– ograniczenie stresu.
Ważnym krokiem w profilaktyce zdrowia psychicznego jest świadomość, że depresja jest chorobą. Nie powinna być tematem tabu ani powodem do stygmatyzacji. Rozpoczęcie leczenia na wczesnym etapie wpłynie na sprawniejsze wyjście z choroby.
W naszej szkole pomocą i wsparciem służą psycholog szkolny – P. Martyna Konert i pedagog szkolny – p. Magdalena Stypułkowska.
Godziny dostępności:
– psychologa szkolnego: poniedziałki, godz. 8:00 – 9:00 w sali nr 37,
– pedagoga szkolnego: piątki, godz. 8:00 – 9:00 w sali nr 49.
